بارودۆخی ئێستای سوریا نوێنەرایەتی هەڕەشەیەکی گەورە دەکات بۆ سەر ئاسایش و سەقامگیری ناوچەکە بە گشتی و بۆ وڵاتانی دراوسێی وەک عێراق بەتایبەتی و ڕەنگە تەنانەت لوبنانیش. پەرەسەندنی ململانێکان و ڕووداوەکان دۆخی مرۆیی خراپتر دەکەن و ئاستەنگە ئەمنییەکانی بەردەم ناوچەکە زیاتر دەکەن، ئەمە جگە لەوەی ئەگەری ڕوودانی شەڕی نوێ لەنێوان چەند لایەنێک لەژێر ڕۆشنایی چارەسەرنەکردنی پرسی سوریای ئەم ململانێی وڵاتانی دەستێوەردانکار، چونکە ڕووسیا پشتیوانیی نەکرد ڕژێمی سوریا لە شەڕی حەلەب، تورکیاش پشتگیری لە هێزەکانی سوریا دەکات ئۆپۆزسیۆن ئەمجارەیان ڕانەگەیاند کە ئەم شەڕانە پەسەند دەکات. ئەمە جگە لەوەی ئەو حزبەی کە ئەم هەڵمەتە سەرکردایەتی دەکات بریتییە لە (حەیعەت تەحریر شام) کە نزیکە لە لقی سوریای ڕێکخراوی تیرۆریستی ئەلقاعیدە. هەروەها حەلەب بە سوریایەکی بچووک دادەنرێت، بەو پێیەی هەموو نەتەوە و پێکهاتەکانی سوریا و چەند لایەنێکی چەکداری جیاواز لەخۆدەگرێت.
ڕووداوەکانی ئەم دواییەی حەلەب سێبەری بەسەر هەموو سوریادا خستووە، بەڵام کاریگەرییەکی بەرچاوی لەسەر گەلی کورد بەتایبەتی هەبووە. دەیان هەزار خێزانی کورد ناچاربوون لە شاری حەلەب یان لادێکانی حەلەبەوە بەرەو ناوچەکانی ڕۆژهەڵاتی فورات هەڵبێن و زۆرینەیان لە بنەڕەتدا ئاوارەبوون لە عەفرین کە دوای ئەوەی ئۆپۆزسیۆنی سوریای سەر بە تورکیا بە پاڵپشتی تورکیا هەڵیانکرد کۆنترۆڵکردنی ئەو ناوچانە لە ساڵی ٢٠١٨، ڕزگاربوون لە کردەوەی توندوتیژی و نەبوونی ئاسایش و سەلامەتی. ئەم ڕووداوانە جێپەنجەیەکی ڕوونیان لەسەر شاری عەفرین بەجێهێشت، کە یەکێک بوو لە ناوچە زیانلێکەوتووەکان، چونکە دانیشتووانەکەی تووشی کاردانەوەی ڕاستەوخۆی لەسەر ژیانی ڕۆژانە و ئاسایشی خۆیان بوون.
زیادبوونی ئەم گرژیانە، پێویستی بەپەلەی دۆزینەوەی چارەسەری سیاسی ڕادیکاڵ لەسەر ئاستی سەرکردەی زلهێزەکان یەکەم و وڵاتانی کاریگەر و ناوچەیی دووهەم دووپاتدەکاتەوە، بەو پێیەی لایەنە سوریاییەکان ئامرازی ململانێن بۆ ئەو وڵاتانە، بۆیە هەر هاوپەیمانییەک یان بەردەوامیدان یان ڕاگرتنی هەر شەڕێک پەیوەستە بە ڕێککەوتنی ئەو وڵاتانەی کە پشتیوانی لایەنە ناکۆکیەکانی سوریا دەکەن.
مەترسیدارترین ئەنجامەکانی شەڕەکانی ئەم دواییە ڕەنگە لە چەند خاڵێکدا ڕووبدات، لەوانە:
1- سوورییەکان شاهیدی گەورەترین دەوڵەتی دابەشبوونی ناوخۆن لە ساڵی 2011ەوە تا ئێستا تەنانەت نەیارانیش ئەوانەن کە ناڕەزایەتیان هەیە بەرامبەر بە کۆنترۆڵکردنی ئۆپۆزسیۆن بەهۆی بوونی حەیعەت تەحریر شامەوە، وە کەسانێکیش هەن دەڵێن کە ئەم ئۆپەراسیۆنانە لە بەرژەوەندی سیاسەتەکانی تورکیان کە دەیانەوێت فشار بخەنە سەر ڕژێمی ئەسەد بۆ ئەوەی لەگەڵیدا ئاشتبێتەوە، بۆیە لە ئەگەری ئەگەر هەر ئاساییکردنەوەیەک لە نێوان ئەسەد و ئەردۆغان ڕووبدات، تورکیا ڕەنگە دەستیان لێ لابدات و نێچیری ئاسانیان بۆ سوورییەکان بەجێبهێڵێت ڕژێم، بەم شێوەیەش کۆمەڵکوژی گەورەی لێکەوتەوە.
2- ئەم سیناریۆیە لە زۆر خاڵدا هاوشێوەی سیناریۆی کەوتنی موسڵ بۆ دەستی داعشە لە ساڵی 2014، بەڵام جیاوازی ئەوەیە ئۆپۆزسیۆنی سوریا ئەمجارە بەشێکە لە شەڕەکە و تەنها ئەوە نییە کە ڕێکخراوێکی تیرۆریستی سەرکردایەتی ئۆپەراسیۆنەکە دەکات، کە... بەو مانایەیە کە دۆخەکە لەلایەن نەیارانی ئەسەدەوە بە شێوەیەکی جەماوەری قبوڵکراوە.
3- ڕژێمی سوریا و دەزگا نێودەوڵەتییەکان گەیشتنی ئەندامانی هێزەکانی کۆکردنەوەی جەماوەری عێراقیان بۆ سوریا پشتڕاستکردەوە بۆ پاڵپشتیکردنی سوپای ڕژێم، سەرەڕای ڕەتکردنەوەی قەناعەت پێنەکراوی وەزارەتی ناوخۆی عێراق ئەمەش بە واتای زیادبوونی چەکەکانی ئێرانە، کە لێدان لە لایەن وەزارەتی ناوخۆی عێراقەوە وەردەگرێت ئەمریکا و ئیسرائیل کە دوای ڕووداوەکانی ٧ی ئۆکتۆبەر لە ئیسرائیل سەرقاڵی لابردنی هەموو کاریگەرییەکانی ئێرانن لە سوریا.
4- ئەگەری ڕوودانی شەڕ لە نێوان هێزەکانی سوریای دیموکرات و ئۆپۆزسیۆنی سوریا کە دەستیان بەسەر زۆرێک لە ناوچەکانی هێزەکانی سوریای دیموکراتدا گرتووە و ڕەنگە داوای فراوانکردنی زیاتر بکەن و ڕووبەڕووی ڕووبەڕووبوونەوەی چەکداری ببنەوە.
5- ئەگەری ڕوودانی شەڕ لە نێوان هێزەکانی سوریای دیموکرات لەسەر داوای ئەمریکا و میلیشیا ئێرانییەکان کە هەوڵی دزەکردن دەدەن لە سنووری عێراقەوە.
6- جگە لە هەموو ئەوانەی سەرەوە، کۆچ و ئاوارەبوونی سەدان هەزار کەس هێشتا بەردەوامە و ئەگەری زیادبوونی هەیە، بەتایبەتی کە ڕەنگە هەندێک ناوچە بەر پێشێلکاری چەکداری بە پاساوی تائیفی و تۆڵەسەندنەوەی نەتەوەیی بکەوێت.
چارەسەرەکان لە هەڵوێستێکی یەکلاکەرەوەدایە لەلایەن ئەمریکاوە بۆ ناچارکردنی لایەنەکانی ململانێکان بۆ چارەسەرکردنی کێشەکان و ئەمەش لە ئێستادا تا ٢٠ی ١ی داهاتوو ناتوانرێت و دۆناڵد ترەمپ پۆستی سەرۆکایەتی ئەمریکا دەگرێتە ئەستۆ، ئەمەش بەو مانایەیە کە مانگێکی دیکەمان ماوە و ئا نیوەی پێش ڕووداوە دڵتەزێنەکانی لەو شێوەیە.
