پارێزگای ئەنبار لە عێراق و هەڕەشە بۆ سەر ئیسرائیل
لە ساڵانی ڕابردوودا کاریگەری ئێران لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە دەرەوەی سنوورەکان فراوانتر بووە و پارێزگای ئەنبار لە عێراق بووەتە خاڵی سەرەکی بۆ ئه‌وه‌ی ڕژێمی ئێران هێرشبکاته سه‌ر خاکی ئیسرایل. ڕێژیمی ئێران بە پلەی یەکەم لە ڕێگەی سپای پاسدارانی و سپای قودسی ئەو وڵاتە، کۆنترۆڵی ته‌واوی بەسەر میلیشیا عێراقییەکان و بەشێک لە هێزە سەربازی و ئەمنییەکانی عێراقدا هه‌یه، فه‌رمانی تاران له وه‌ر ده‌گرن. کۆنتڕۆلکردنی که‌رکوک له ١٦ ی ئوکوتبه‌ری ٢٠١٧ ئامانجێکی سه‌ره‌کی ڕژیم بوو، که پێشتر هێزه کوردیه‌کان له‌و پارێزگایه ده‌سه‌ڵاتیان هه‌بوو.
بوونی سوپای عێراق و تیمه‌کانی سوپای پاسداران له ناوچه‌کانی ئەنبار- کە دەکەوێتە ڕۆژئاوای عێراق و هاوسنوورە لەگەڵ سوریا و ئوردن- خاڵێکی ستراتیژیی گه‌وره‌یه، ئێران ده‌توانی له خاکی سووریا به‌کار بێنێ بۆ لێدانی ئیسرایل. .
کاریگەری ئێران لە پارێزگای ئەنبار
پارێزگای ئەنبار کە گەورەترین پارێزگاری عێراقە، لە ڕووی جوگرافییەوە گرنگە بەهۆی نزیکیی لە هەردوو وڵاتی سوریا و ئوردن، ئەمەش وەک ڕێڕەوێکی ستراتیژی بۆ کاریگەریی ئێران لە سەرانسەری ناوچەکەدا جێگیر دەکات. لە مێژوودا ناوچەیەکی زۆرینەی سوننەیە، ئەنبار گۆڕەپانی شەڕ بووە لە کاتی داگیرکردنی عێراق لەلایەن ئەمریکاوە و دواتر قەڵایەکی بەهێزی داعش بووە. لەگەڵ شکستی داعش، بۆشایی دەسەڵات ڕێگەی بە ئێران دا کە لە ڕێگەی هێزەکانی کۆکردنەوەی جەماوەرییەوە کاریگەرییەکانی درێژ بکاتەوە، کە گرووپێکی توندڕه‌وه ئیسلامیه‌کان که زۆربەیان میلیشیا شیعەکان بوون و هاوپەیمانی تاران بوون. ڕژێمی ئێران ئەم میلیشیایانەى لە هێزه ئەمنییەکانى عێراقدا تێکەڵ کردووە، بەتایبەتى لە ناوچەکانى سەر سنوورەکانى ئەنبار.
ڕۆڵی سپای قودس
سوپای قودس، لقێکی سه‌ره‌قی سوپای پاسداران و تایبەتمەندە بە ئۆپەراسیۆنە دەرەکییەکان، ڕۆڵی سەرەکی هەبووە لە بنیاتنانەوە و بەردەوامکردنی کاریگەرییەکانی ئێران لە عێراق. لەژێر سەرکردایەتی ژەنەڕاڵ قاسم سولەیمانی تا کۆچی دوایی لە ساڵی ٢٠٢٠، سوپای قودس هاوپەیمانی بەهێزی لەنێو میلیشیاکانی عێراقدا دروست کردووه. به تایبه‌ت له‌گه‌ل یه‌کێتی نیشتیمانی کوردستان. ئەم گرووپانە وەک هێزی بە وەکالەتی ئێران مامەڵەیان کردووە و ڕێگەیان بە تاران داوە بەبێ جێگیرکردنی ئاسایی ئامادەبوونی سەربازی بەرچاو لە عێراقدا بپارێزێت.
سوپای قودس لە هەماهەنگیی هەوڵە سەربازی و لۆجستییەکانی ناو ناوچەکەدا چالاکی دەمێنێتەوە و پارێزگای ئەنبار ڕۆڵێکی سەرەکی دەگێڕێت وەک ڕێڕەوێکی ترانزێت بۆ چەک و کارمەندان و پێداویستییەکان بۆ هێزەکانی هاوپەیمانی ئێران لە سوریا و لوبنان. هەندێک لە ڕاپۆرتەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە ئێران تەنانەت کەمپی مەشق و ڕاهێنان و شوێنی هەڵگرتنی چەکی لە ئەنبار دامەزراندووە و نزیکیی خۆی لە ئیسرائیل بۆ زیادکردنی گوشارەکان بۆ سەر دەوڵەتی ئیسرائیل کەڵک وەردەگرێت.
کۆنتڕۆڵکردنی هێزەکانی عێراق لە ئەنبار
لە کاتێکدا کە حکومەتی عێراق بە ڕواڵەت کۆنتڕۆڵی هێزە سەربازی و ئەمنییەکانی خۆی دەکات، کاریگەریی ئێران لەناو ئەم دامەزراوانەدا- بە تایبەت لە ئەنباردا- بەرفراوانە. PMF سەرەڕای ئەوەی بە فەرمی لەگەڵ هێزە چەکدارەکانی عێراقدا یەکخراوە، بەڵام زۆرجار بە شێوەیەکی سەربەخۆ کاردەکات، بەپێی ڕێنماییەکانی تاران نەک بەغدا. ئەم دۆخە بە شێوەیەکی کاریگەر کۆنترۆڵی ئۆپەراسیۆنی بە ئێران بەخشیوە بەسەر بەشێکی بەرچاو لە هێزەکانی عێراق بەتایبەتی لە ڕۆژئاوای عێراق.
هێزە عێراقییەکان لە ژێر دەسەڵاتی هێزی قودسی ئێران ئۆپەراسیۆنیان بۆ چەسپاندنی نفوزی تاران لە ئەنبار ئەنجامداوە. میلیشیاکانی سەر بە ئێران بە پاڵپشتی فەرماندە سەربازییە هاوسۆزەکانی عێراق، ئاسایش و ئارامییان لە پارێزگاکەدا سەپاند و ئەو بۆشاییەیان پڕکردەوە کە بەهۆی داڕمانی داعشەوە بەجێماوە. ئێران لە ڕێگەی ئەم نیمچە کۆنترۆڵکردنی هێزە عێراقییەکانەوە لە ئەنبار، خۆی لە ڕووی ستراتیژییەوە جێگیرکردووە بۆ ئەوەی دەسەڵات بەرەو ڕۆژئاوا بەرەو ئیسرائیل پرۆژە بکات.
مەترسی لەسەر ئیسرائیل: بەرەیەکی نوێ لە عێراقەوە؟
ئیسرائیل لە نزیکەوە چاودێری جموجۆڵەکانی ئێران لە عێراق دەکات، بەتایبەتی دامەزراندنی بنکە و کۆگای چەک لە ئەنبار. پۆتانسێلی ئێران بۆ بەکارهێنانی ئەنبار وەک خاڵی هەڵدانی هێرش بۆ سەر ئیسرائیل ڕاستەقینەیە، بەتایبەتی بە لەبەرچاوگرتنی مەودای کورتتر لە ئەنبارەوە بۆ ئیسرائیل بە بەراورد لەگەڵ ناوچەکانی دیکەی ژێر دەسەڵاتی ئێران. مەودای نزیکەی 500 کیلۆمەتری نێوان ئەنبار و سنوورەکانی ئیسرائیل شارەکانی ئیسرائیل دەخاتە مەودای مووشەکەکانی ئێران کە لە ئەنبار جێگیرکراون.
لە ساڵانی ڕابردوودا ئیسرائیل زۆرجار هێرشی ئاسمانی بۆ سەر سامانی ئێران لە سوریا ئەنجامداوە بۆ ڕێگریکردن لە کۆبوونەوەی ئەو چەکانەی کە دەتوانێت هەڕەشە لە ئاسایشی وڵاتەکەی بکات. بەڵام پێگەیەکی سەربازیی ئێران لە ئەنبار بەرەیەکی نوێی پۆتانسێل دەکاتەوە کە دەتوانرێت هێرشەکانی لێوە دەستپێبکرێت. ئەم نزیکییە دەتوانێت هەڵوێستی بەرگری ئیسرائیلیش ئاڵۆز بکات، چونکە ڕەنگە پێویستی بە درێژکردنەوەی هەوڵەکانی چاودێری و هەواڵگری زیاتر بەرەو ڕۆژهەڵات بۆ ناو عێراق.
کاریگەرییە ناوچەییەکان و ڕۆڵی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی
پەرەسەندنی کاریگەریی ڕێژیمی ئێران لە پارێزگای ئەنبار، هەڕەشەیەکی فراوانترە بۆ سەر سەقامگیری ناوچەکە. ئێران بە کۆنتڕۆڵکردنی بەسەر توێژەکانی سەربازی عێراق و میلیشیا هاوپەیمانەکان، بازنەی نفوزی خۆی بۆ ناو دڵی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست درێژکردۆتەوە. ئەمەش نەک هەر هەڕەشە لە ئیسرائیل دەکات بەڵکو گرژییەکانی لەگەڵ وڵاتانی زۆرینەی سوننە لە کەنداودا زیاتر دەکات، کە فراوانبوونی ئێران بە ناسەقامگیرکەر دەزانن.
کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بە تایبەتی ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی بەرژەوەندییەکی تایبەتییان هەیە لە سنووردارکردنی کۆنترۆڵی ئێران بەسەر عێراقدا. بەڵام پشتبەستنی عێراق بە میلیشیاکانی سەر بە ئێران بۆ ئاسایش، بەتایبەتی لە پارێزگاکانی لی
